In de zomer van 2013 was de aandacht van de wereld vrijwel volledig gericht op de Syrische dictator Bashar Al-Assad en de buitengewoon gruwelijke gebeurtenissen in zijn land. Aleppo, Homs en Damascus domineerden de krantenkoppen. Terwijl gigantische vluchtelingenstromen op gang kwamen, de burgeroorlog intensiveerde en het conflict langzaamaan oversloeg op Libanon en Irak, leek Assad zijn hand uiteindelijk overspeeld te hebben.
De inzet van chemische wapens tegen de Syrische bevolking was door Obama betiteld als een ‘red line’. Als Assad die zou overschrijden, zou Obama hard ingrijpen. Assad was niet onder de indruk. Bij Ghouta kwamen honderden mensen om het leven door de inzet van het gifgas sarin. Obama wilde overduidelijk niet ingrijpen en Poetin bood een uitweg. Het was de Russische president die zichzelf als vredesstichter presenteerde door te bemiddelen, te onderhandelen en uiteindelijk een stevig Amerikaans optreden tegen Syrië wist te voorkomen.
Poetin werd gezien als het diplomatieke genie. Terwijl de Amerikanen zich kinderachtig in de luren hadden laten leggen, bleef de Rus ijskoud. Zo was de sfeer. De Arabist Hans Jansen, die later europarlementariër werd voor de PVV, verwoordde de clichématige stemming van het moment treffend toen hij schreef: “Poetin heeft met een simpele heupworp Obama gevloerd.”
Inmiddels is veel veranderd. De ooit wankele positie van Assad is anderhalf jaar later rotsvast. De president van Syrië heeft vanaf het begin van de burgeroorlog slechts de gematigde rebellen fel bestreden terwijl hij de jihadisten vaak met rust liet en zelfs uit zijn gevangenissen heeft vrijgelaten. Die tactiek heeft gewerkt. De gematigde, seculiere rebellen zijn geminimaliseerd en het door Assad aangewakkerde gevaar van IS eist alle aandacht op van de internationale gemeenschap. De Islamitische Staat is een van de meest gruwelijke verschrikkingen die de mensen in Syrië en Irak ooit over zich hebben zien komen. En dat wil wat zeggen. Assad kan al zijn tegenstanders, dus ook de Koerden en andere gematigde krachten, nu afschilderen als een stel bloeddorstige jihadisten. Tegelijkertijd kan hij zich opwerpen als het minder kwade alternatief tegenover de daadwerkelijke sadistische extremisten van IS.
De stevige positie van de Assad-dynastie is niet alleen gezekerd door haar eigen cynische strategie, maar ook omdat bondgenoot Poetin de schijnwerpers vooral op zichzelf heeft weten te richten sindsdien. Een vast terugkerend element is de onophoudelijke bewondering van velen voor het vermeende strategische inzicht van de Russische president. Dit wordt vaak voorafgegaan door een begrip richting zijn acties. Dit begrip loopt vaak naadloos over in het regelrecht verdedigen en excuseren van de man. Dit steekt ook weer de kop op nu Poetin al maandenlang zijn spierballen in Oekraïne laat zien.
Zo zijn er in Duitsland de zogeheten ‘Putin-versteher’. Dit zijn natuurlijk voornamelijk Die Linke, de zoveelste voortzetting van de voormalige staatspartij van de DDR. Zij staan echter alles behalve alleen. Naast de luidruchtige stem van de sociaaldemocratische oud-kanselier Gerhard Schröder, een man die momenteel erg goed betaald wordt door het Russische staatsbedrijf Gazprom, zijn in Duitsland ook stemmen van groene politici, nationaalconservatieven en neo-nazi’s in dit bonte koor te horen.
Zij stellen dat juist Duitsers de Russen dankbaar moeten zijn. Dit doen zij aan de hand van het argument dat de Sovjet-Unie ooit groen licht gaf voor de hereniging van Duitsland. Dat het nu net Moskou was, dat in samenwerking met haar Oost-Duitse marionettenregime in de eerste plaats verantwoordelijk was voor het IJzeren Gordijn en de tweedeling van Duitsland, wordt begrijpelijkerwijs verzwegen. Die relevante toevoeging zou namelijk de absurditeit van dit argument aantonen.
In het Verenigd Koninkrijk klinkt het vaak dat de NAVO zich te ver naar het oosten heeft uitgebreid. Dit is een echo van een van de centrale aantijgingen die geregeld door Poetin geuit worden. De westerse machten zouden zich te ver in de invloedssfeer van Rusland hebben begeven. Dit argument is er een uit de tijd van tsaren, bezettingsmachten en fortificaties. Het reduceert geheel Midden- en Oost-Europa tot een overloopgebied van grootmachten. De Litouwers, Roemenen en Polen waren ooit ondergeschikt aan de bevelen van Moskou. Zodra zij konden, kozen hun bevolkingen uit vrije wil voor een toekomst in de Europese Unie en de NAVO.
Volgens de logica van dit argument hadden de Oost-Europese volkeren niet in de EU en de NAVO opgenomen mogen worden omdat Moskou het niet zou willen. Dit zou een enorme kniebuiging van de democratie voor een autoritair bewind zijn. Terwijl de voormalige slachtoffers van de Russische onderdrukking zich eindelijk in vrijheid voor een andere toekomst hadden uitgesproken, werd hen die ontzegd op basis van bezwaren van die eerdere onderdrukker!
Overigens is te zien wat er gebeurt met voormalige Sovjetrepublieken die niet de bescherming van het Atlantische bondgenootschap genieten. Oekraïne en Georgië wilden dolgraag NAVO-lid worden, maar werden geweigerd door het bondgenootschap, dat bang was Moskou te zeer uit te dagen. Sinds duidelijk werd dat deze twee landen niet opgenomen zouden worden, zijn ze stelselmatig slachtoffer geweest van de sterke arm van Poetin. Beide landen zijn meerdere delen van hun land kwijtgeraakt aan de Russen, zijn structureel gedestabiliseerd en zijn beide direct door het Russische leger aangevallen. Gegeven de extreem assertieve houding van Poetin tegenover bijvoorbeeld de kleine Baltische buur Estland, een republiek die geregeld te kampen heeft met cyberaanvallen uit Rusland, kan men in Tallinn blij zijn EU-lid en vooral NAVO-lid te zijn. Een telefoontje naar Kiev of Tbilisi leert ze wat het kleine land had kunnen overkomen als het aan de genade van Moedertje Rusland was overgeleverd gebleven.
En daarmee blijkt meteen het ultieme ongelijk van eenieder die Poetin prijst om zijn briljante geopolitieke inzicht. Deze bijziende beer heeft namelijk bewezen niet veel verder te kijken dan zijn directe grenzen. Hij zal dan misschien in zijn omgeving gebiedjes als Transnistrië, de Krim of Abchazië onder zijn bewind weten te stellen, zijn andere buren jaagt hij recht in de armen van alles wat westers is.
Een blik op Georgië, Oekraïne of Moldavië laat zien dat Poetin slechts hard optreedt tegen landen die zich niet beschermd weten door de Atlantische paraplu. Uit zuiver zelfbehoud hebben dan ook bijna alle voormalige slachtoffers van de onderdrukking van Moskou zich onder deze paraplu geschaard zo snel als zij dat konden.
De Balten roepen om meer militaire en politieke steun. De Polen, een steeds verder groeiende macht in Europa, weten de Europese politiek tot een hardere positie ten opzichte van Poetin te bewegen. De Slowaken en Hongaren, beide aangevoerd door vocaal sterk pro-Russische regeringsleiders, peinzen er niet over de EU te verlaten en zijn dolgelukkig met hun NAVO-bescherming. Zelfs in Finland en Zweden, traditioneel neutraal, tijdens de Koude Oorlog lid van NAVO noch Warschaupact en trots op deze posities, overwegen een gezamenlijke toenadering tot de NAVO. Dat de Zweedse minister van buitenlandse zaken, Carl Bildt, zich hardop afvraagt of Poetin niet eens harder aangepakt zou moeten worden, spreekt boekdelen.
Poetin is met zijn roekeloze gedrag hard op weg alle landen in zijn omgeving steeds verder van zich te vervreemden. De kleine territoriale winsten zijn verwaarloosbaar ten opzichte van de grote geopolitieke tegenslagen die Moskou nu te verwerken krijgt. De enigen die zich nog verbazen over de geniale inzichten van Poetin behoren tot een krimpende groep vrienden van deze bijziende beer, vrienden die niet doorhebben hoe de beer blijft blunderen. Dit zijn de enige overgebleven bewonderaars van Poetins geopolitieke strategie. En natuurlijk Assad.
