Meer en meer worden we omringd door cijfers. Cijfers fungeren als argumenten, leiden tot een noodzaak om te bezuinigen, maar stellen ons even vaak gerust. Vandaag presenteerde het CBS haar laatste berekeningen – de economie is het afgelopen half jaar gegroeid met maar liefst 0,1 procent. Reden genoeg voor alle kranten en nieuwsmedia om ons voor te houden dat Nederland ‘uit de recessie’ is. Uit de recessie betekent in dit geval: groei.
Maar er klopt van die berekening waarschijnlijk geen zak. Gemiddeld zit de berekening van het CBS er tussen de 1 en 2 procent naast. Soms zelfs 4 of 5 procent, bleek uit het verhelderende stuk op de Correspondent van Dimitri Tokmetzis (correspondent ‘Data en Transparantie’). In de eindeloze stroom cijfers die ons om de oren wordt geslingerd – zoals Amerikaanse werkgelegenheidscijfers, Duitse exportcijfers, Deense levensverwachtingscijfers – is het Bruto Binnenlands Product het getal der getallen. Dit cijfer, dat staat voor de totale omvang van de Nederlandse economie, representeert wanneer ze groter wordt welvaart en wanneer ze krimpt crisis. Honderden wetenschappers en economen (ik maak tegenwoordig een onderscheid) buigen zich maandenlang over dit cijfer en komen dan tot een grootse optelsom en conclusie: + 0,1%.
Tokmetzis: ‘Het bbp bestaat uit drie belangrijke pijlers. De eerste is de telling van de waarde van alles wat in een jaar wordt geproduceerd in Nederland. De tweede is de waarde van alle bestedingen. En het derde van alles wat wordt verdiend. Per zuil worden honderden, zo niet duizenden databronnen gebruikt: van belastingaangiften tot enquêtes, van uitvoerdata tot overheidsbegrotingen, van douaneformulieren tot schattingen van fooien.’
Het probleem met dit cijfer is echter dat het niet de omvang van de economie meet, maar de stromen binnen die economie. Zo wordt de vergelijking gemaakt met een bakkerij: de bakkerij is niet het brood, maar de kennis, de machines, de winkel plus het brood, dat is de bakkerij.
Tokmetzis laat met zijn stuk iets zien dat eerder werd beschreven in het boek van professioneel voorspeller Nate Silver: de economie is zeer lastig te voorspellen en economen zijn er misschien wel het aller slechtst in. In de economie is oorzaak en gevolg lang niet altijd duidelijk, worden voorspellingen vaak te zeer gebaseerd op het verleden en wordt er gewerkt met incomplete data.
Reden genoeg om voorzichtig te zijn met het overnemen van deze voorspellingen en het verbinden van al te sterke conclusies. Toch zal er vanavond bij Pauw en Witteman of De Wereld Draait Door weer een econoom aanschuiven om dit heugelijke cijfer (‘want laten we het feestje niet bederven’) te komen duiden. Dat deze analyse waarschijnlijk niet klopt en gebaseerd is op foutieve aannames en incomplete verouderde data is maar bijzaak.
We worden bedonderd, maar willen bedonderd worden. Het gesprek aan tafel bij Matthijs, Jeroen en Paul geeft ons in elk geval de illusie dat we grip hebben op economie en complexe zaken als werkgelegenheid of ziektekosten. 0,1% procent groei, dat stelt gerust. Welterusten.
