Ondernemers worden niet vaak in het hokje van ‘sociale veranderaars’ gezet. Hoewel dit wellicht komt omdat we al snel denken aan de grote multinationals die vrijwel uitsluitend bezig zijn met hun onstilbare hunkering naar geld, bestaan er wel degelijk veel ondernemers die de wereld willen veranderen. Er is een duidelijke kentering waar te nemen. Die kentering wordt belichaamd door een almaar groeiend leger van sociale ondernemers. Dit zijn de helden die de Nederlandse en internationale markten bestormen met producten en diensten die niet alleen zeer gewild zijn, maar tevens ervoor zorgen dat onze wereld er een stukje mooier uit komt te zien aan het eind van de dag. Deze serie van drie korte artikelen beschrijft die beweging en zal in drie korte betogen verhalen over sociaal ondernemerschap en de noodzaak voor de politiek om deze vorm van ondernemen meer voor het voetlicht te brengen.
Er zijn prachtige voorbeelden van bedrijven die slechts met één ding bezig zijn: impact maken. Het zijn bedrijven die vaak vanuit een sterke intrinsieke motivatie opereren. Neem bijvoorbeeld PrinsHeerlijk uit Tilburg, een horecabedrijf dat jongeren met een grote afstand tot de arbeidsmarkt opleidt en ervaring biedt. De oprichtster van dit bedrijf is zelf moeder van een zoon met autisme en heeft derhalve niet alleen een sterke drive het bedrijf te laten slagen, maar vooral om zoveel mogelijk andere jongeren in dezelfde situatie verder te helpen. Het bedrijf is een groot succes en staat bij lange na niet alleen in dit succes.
Overal in Nederland worden bedrijven gestart die de grote problemen in onze maatschappij willen oplossen. Velen zijn, door een combinatie van factoren, uitgegroeid tot significante spelers op de markt. Kijk bijvoorbeeld naar Tony’s Chocolonely’s, tegenwoordig één van de marktleiders in chocolade, in Nederland. Het doel van Tony’s is slaafvrije chocolade en daarin maken ze jaarlijks grote stappen. Denk verder ook naar Dopper, die je werkelijk overal in de straten, collegebanken en vergaderzalen ziet staan. Het verhaal van Dopper is het verminderen van het gebruik van plastic en door het kopen van een dopper zorg je er tevens voor dat ergens op de wereld water beschikbaar wordt.
Het is slechts een greep uit de vele goede voorbeelden van sociale ondernemingen. Het wordt duidelijk dat er veel aan het veranderen is in ondernemersland. We zijn er echter nog niet. Er zijn nog duidelijk zaken rondom het sociaal ondernemerschap die de aandacht verdienen, zowel van de sector zelf als van de politiek. Want wat betekent dat nu: het zijn van een sociale onderneming?
Er zijn een aantal karakteristieken te benoemen. Ten eerste staat bij een sociale onderneming de missie en het bereiken van impact voorop, en niet de winst. Dat betekent niet dat er geen winst gemaakt mag worden. Sterker nog: dat is essentieel voor het voortbestaan van de onderneming. Maar de winst staat ten dienste van de missie. Ten tweede zal je als sociale onderneming heel duidelijk een product of dienst moeten aanbieden. Daarin onderscheid je jouw onderneming van bijvoorbeeld een traditionele stichting, die ook goed werk voor de maatschappij verricht, maar niet altijd te kwalificeren valt als sociale onderneming. Het derde kenmerk van een sociale onderneming is dat je financieel zelfvoorzienend bent. Zoals gezegd moet je wel ervoor kunnen zorgen dat je de impact waarvoor je gestart bent, kan bereiken. Daarvoor is een financieel gezonde onderneming noodzakelijk. De laatste van de karakteristieken heeft betrekking op de bedrijfsvoering van de sociale onderneming. Als sociale onderneming opereer je transparant, betrek je verschillende stakeholders en denk je aan de buitenwereld, bijvoorbeeld door een duurzaamheidsbeleid te hanteren.
Deze karakteristieken hebben, naast dat ze van reguliere ondernemingen ‘betere’ ondernemingen maken, ook nog een voordeel voor de ondernemers zelf. Sociale ondernemingen zijn namelijk de bedrijven van de toekomst, doordat zij gebruikers, klanten en maatschappelijke vraagstukken voorop zetten binnen hun bedrijf. Zo verbeteren zij collectief de wereld om ons heen. Dat gebeurt op kleine schaal, maar soms ook in enorme proporties. Dit wordt ook opgepikt door investeerders en de overheid. Zij stellen steeds vaker hun kapitaal ter beschikking van de sociale ondernemer, aangezien zij problemen oplossen die oplossingen nodig hebben. Dat maakt een sociale ondernemer in vergelijking met een reguliere starter zeer interessant om in te investeren. Je kan als ondernemer dus én goed voor jezelf én voor de maatschappij zorgen.
Het is tijd dat de politiek deze beweging meer gaat omarmen en de sociale ondernemer op het schild hijst. Er is niets progressiever dan het kritisch kijken naar neoliberale uitgangspunten en tot de conclusie komen dat het zo niet verder kan. Sociale ondernemingen bieden de oplossingen voor de problemen binnen het huidige systeem en komen met geweldige bedrijven die onze wereld stukje bij beetje veranderen naar iets mooiers. Zij pakken niet alleen een maatschappelijk vraagstuk aan, maar laten mensen door een reeds bestaande vraag door middel van hun portemonnee bijdragen aan de oplossing van dat vraagstuk. Het is daarom dat de politiek best eens wat meer stimulansen voor kweken en ook het onderwijs aan, met name, economische faculteiten loopt hier nog ver achter. Voorbeelden van stimulansen zijn een verplichting voor gemeenten om sociaal in te kopen of om een speciale rechtsvorm voor sociale ondernemers in te richten. In de volgende delen van dit drieluik zal ik daarom op beide onderwerpen verder ingaan.
Deel één van een drieluik over sociaal ondernemerschap in Nederland en wat de politiek hier mee zou moeten doen.
Martin Slaats is betrokken bij de beweging Positief Links. Positief Links lanceert positieve progressieve ideeën in opiniestukken. Deze ideeën worden later dit jaar gebundeld in een Toekomstprogramma. Heb je ook een innovatief en positief idee? Neem contact op via contact@postieflinks.nl en doe mee! Geen zin om een stuk te schrijven maar wel benieuwd naar frisse ideeën, kom dan naar de vierde Ideeënfabriek van Positief Links op 9 september in Amsterdam.
