De PvdA Amsterdam wordt een strijd om het lijsttrekkerschap onthouden. In maart 2014 vinden er gemeenteraadsverkiezingen plaats en het beloofde een oh zo spannende strijd te worden. Niet alleen over 258 dagen, maar ook al in het traject daar naartoe. De PvdA had namelijk een experiment aangekondigd: een open lijsttrekkersverkiezing. Het kwam er niet van en dat heeft een reden: de PvdA wilde open verkiezingen, maar wel met een vooraf bepaalde winnaar.
Na vele ledenvergaderingen en werkgroepen had het bestuur van de lokale PvdA enkele weken geleden met groots getrompetter en geschal, de ‘primary’ aangekondigd. Dit keer konden niet alleen PvdA leden, maar ook PvdA niet-leden stemmen in een strijd der machten. De PvdA is al zo’n zestig jaar aan de macht in Amsterdam, dus kansen om die macht transparant te maken worden aangegrepen. Via een open race zouden grote kanonnen, live op AT5, live bij Pauw en Witteman en live in de straten van Amsterdam, uitvechten wie er op 1 mocht staan in maart. Al weken gonsde het van de geruchten en werden rollen verdeeld. We zagen het voor ons: Gerdi Verbeet als de koningin van Amsterdam, Rob Oudkerk als enfant terrible, Ahmed Marcouch als comeback-kid. De casting was in volle gang.
Er was maar één probleem: de winnaar was eigenlijk al bekend: Pieter Hilhorst, kersvers wethouder in Amsterdam. Hij moest het gaan worden. De man die afgelopen oktober werd gepresenteerd als de opvolger van Lodewijk Asscher, werd door menigeen al op handen gedragen. Hilhorst had zich in korte tijd de taal van de stad en de mensen plus het besturen eigen gemaakt. Zijn aankondiging vorige week was dan ook geen verrassing. Ook de machine die er achter hem klaar stond met de bordjes en slogan’s was te verwachten. Hilhorst was er meer dan klaar voor. Te klaar, want wat blijkt: geen enkele Amsterdamse PvdA’er durft het ook maar op te nemen tegen Pieter Hilhorst. Niemand wil zijn vingers branden, ‘het afbreukrisico’ is te groot.
En dat is jammer, jammer voor iedereen. In eerste instantie voor de PvdA Amsterdam, die zich na lang voorsorteren en vergaderen nu toch echt op leek te maken voor een unieke en spannende voorverkiezing. Wekenlang werd vergaderd over ‘wat als Geenstijl’-scenario’s. Die kunnen nu weer de kast in. De zaaltjes kunnen afbesteld, de koffie blijft in de kannen. Ten tweede is het jammer voor Amsterdam, omdat een voorverkiezing had kunnen leiden tot een lange aanloop naar de gemeenteraadsverkiezingen, met wellicht een campagne die daadwerkelijk zou gaan over wat van waarde is in de stad. Of die campagne nu, in de korte aanloop naar de verkiezingen in maart niet uitloopt op een rondje gemeenplaatsen, moet nog maar blijken. Tot slot en bovenal is het jammer voor Hilhorst zelf. Hilhorst had zich ongetwijfeld wel wat anders voorgesteld. Nu kan zijn speechschrijver op vakantie en zijn team zal de handen nog even in de mouwen moeten houden. Geen grootse race met grootse overwinning voor Hilhorst. Hij zal balen.
Want nu is het toch een beetje een voorverwarmde maaltijd die de PvdA Amsterdam, en daarmee heel Amsterdam, krijgt opgediend. Daar kan Hilhorst natuurlijk niets aan doen, maar het raakt hem wel een beetje. Want wat is zijn mandaat? In plaats van een verdiende en bevochte meerderheid, de kurk waar Diederik Samsom een jaar geleden op dreef, zijn het nu de enkele aangestelde commissie- en fractieleden. Zij waren het die hem in oktober 2012 in een achterkamer en zonder concurrentie aan boord tilden. Zij gaven hem alvast de kapiteinspet en het roer.
Hilhorst was als voorbestemd roerganger de afgelopen maanden dan ook al overal. Hij bleek behendig in het debat en vulde zaaltjes met zijn ruimhartige armgebaren. Hij was er voor in de wieg gelegd, leek het wel. Hij begrijpt mensen en hij raakt mensen aan, onlangs mooi opgeschreven door Marcel Duyvestijn. Maar ook de omgeving werkte mee. Toen ik een aantal weken geleden in een ledenpanel zat, een soort praatgroep waar PvdA-ideeën worden getest en ballontjes worden opgelaten, kregen we eigenlijk maar twee soorten vragen: 1) wat is goed voor Amsterdam? en 2) hoe kan Pieter Hilhorst daar aan bijdragen? Ik chargeer misschien, maar dat de PvdA Amsterdam al ruim voorsorteerde op de ‘Stem Hilhorst’-rijbaan zullen weinigen ontkennen.
De vraag waar die rijbaan heen leidt is helaas blijft nu nog onbeantwoord. Hilhorst praat veel over politiek die dicht bij de mensen moet staan. Hij praat veel over op de fiets stappen en naar de mensen toe gaan. Hij praat veel over zorg lokaal organiseren, op maat en dichtbij de mensen. Hij praat over het overbruggen van grote verschillen. Het praat veel, maar concreet worden zijn plannen nog te weinig. Hoe ziet Amsterdam er over vier jaar uit, hoe organiseren we zorg nu werkelijk? Hoe overbrug je verschillen, maar vooral, met welke maatregelen? Juist die vragen had hij de komende maanden kunnen, moeten en willen beantwoorden.
En daarmee heeft de PvdA Amsterdam haar eigen nobele idee – een open lijsttrekkersverkiezing – eigenlijk al zes maanden voor de definitieve aankondiging van dat idee, om zeep geholpen. Door Pieter Hilhorst in oktober zo gretig aan boord te trekken, zonder slag of stoot, heeft ze de concurrentie te ver op achterstand gezet. De concurrentie, die naar nu blijkt niet aan een gelopen race mee wil doen.
De PvdA heeft zo in een half jaar tijd twee gezichten laten zien. Eerste het oude gezicht van macht en achterkamers, toen een nieuw gezicht van vernieuwing en het gewaagde experiment. Wij, Amsterdammers en PvdA-leden, kunnen alleen maar hopen dat we van het tweede gezicht de komende jaren nog veel meer gaan zien. Want nu zitten we tussen wal en schip, goede voornemens ten spijt.
