Door Anna Robin Hogendoorn Streef
De Zomerschool van Jong WBS in samenwerking met de Jonge Socialisten in de PvdA is meestal de aanleiding voor een terugkoppeling naar de rest van het land. Daar is dit stuk onderdeel van. Het begon voor mij bij een filmavond in juni waar de documentaire ‘’City for Sale’’ over de Amsterdamse situatie, ging door tijdens het werkbezoek aan de Rotterdamse woningcorporatie Woonstad, werd intensief besproken tijdens de zomerschool en werd afgerond tijdens een follow-up eind september. Geheel toevallig had ik laatst ook een gesprek met Olaf die nog meer verdieping en creativiteit gaf.
Ik ga proberen om een idee te geven van wat duurzaamheid is als het over wonen gaat, maar hoop ook dat jij je uitgenodigd voelt met mij in gesprek te gaan. Er is namelijk urgentie, maar die urgentie moet op een sociale en democratische wijze besproken worden. In andere woorden: mijn artikel is slechts een startschot!
Op weg naar de Zomerschool
Ik was al geïnteresseerd in de huizenmarkt doordat ik tijdens mijn stage bij Milieudefensie las over hoe je vervoer lokaal duurzamer kan maken[1], dat maakt een buurt in ieder geval al gezonder en leefbaarder. Dat was ook de reden dat ik naar de filmavond kwam, de huizenmarkt is deel van die leefomgeving. Dat de leefbaarheid in Amsterdam verslechtert vanwege de grote druk op de huizenmarkt is geen groot geheim denk ik. De film gaf mij al een idee over de vele meningen hierover en versterkte mijn beeld dat het zeker in de grote binnensteden nodig is de straten autoluw[2] te maken om ruimte zo democratisch mogelijk te gebruiken en gezonder te maken.
Tijdens het werkbezoek aan Woonstad in Rotterdam zag ik mezelf geconfronteerd met een dilemma: vraag je om een hoge investering om de sociale woningbouw duurzaam te maken of vraag je om een lagere investering die je dan elke zoveel jaar moet herhalen? Want het antwoord daarop is zo simpel nog niet. Bij een hoge investering moeten mensen voor langere tijd hun huis uit of misschien kunnen ze wel helemaal niet terugkeren omdat de huur te hoog is geworden voor diezelfde mensen. Dat wil je als groene sociaaldemocraat niet. Maar een lage investering is ook niet het einde, want dat kost op lange termijn misschien wel meer en verlaagt de maandelijkse lasten minder dan een hoge investering zou doen. Je wilt toch ook het onderste uit de kan waar dat mogelijk is. Ook kan het zo zijn dat zo’n huis dan ongezonder en onhandiger is dan wenselijk.
De Zomerschool: Groenrijk, Eigenwijk en Rode Contouren
Toen ik me toch opgegeven had voor de zomerschool en daar eenmaal was, ging er een wereld voor me open. Letterlijk, want Danielle Snellen van het Planbureau voor de Leefomgeving gaf een idee over hoe de toekomst er wellicht uit ziet. Dat deed ze aan de hand van vier toekomstscenario’s[3]. Ik zal proberen een combinatie te maken van twee van de vier ideeën, hoewel er misschien wat te zeggen valt voor een compleet digitaal bestaan van Bubbelstad als we het hebben over duurzaamheid. Maar de eenzaamheid die daarmee gepaard gaat, lijkt me niet zo wenselijk.
Scenario één is Groenrijk, mijn persoonlijke favoriet. Het filmpje hieronder legt veel beter uit hoe die wereld eruit zou zien:
https://www.youtube.com/watch?v=umMf3ccM_iA
Ik vond de menselijke maat heel mooi in dit verhaal. Wat wel naar voren kwam in de discussie van mijn groepje was dat het misschien wel best beperkend kan zijn. Die keuzevrijheid leek toch ook belangrijk voor de moderne groene en misschien wel typisch Nederlandse sociaaldemocraat. Dat we door die vrijheid ook veel stress [lees: burnouts e.d.) lijken te hebben over de keuzes die we maken, is dan toch iets wat pas later echt besproken wordt.
Veel deelnemers voelden zich meer aangesproken door Eigenwijk, nummer twee in mijn lijst van voorkeuren:
https://www.youtube.com/watch?v=QbIPdN6njKM
Een typisch sociaaldemocratisch, maar misschien ook wel christendemocratisch verhaal. Iedereen let goed op elkaar, je deelt veel van dezelfde lokale voorzieningen, zoals hoe je energie opwekt, en stimuleert de gemeenschap in een buurt. Maar de grotere connecties zijn daardoor lastig te leggen, geld wordt misschien niet het best besteed en als je buiten een groep valt is de kans op isolatie groot.
Dit is mijn interpretatie en ik hoop hierover nog meer te kunnen praten, aangezien ik dit razend interessant vind. Later kom ik hier nog op terug, want de deelgroepjes waarin je zit tijdens zo’n weekend in Reeuwijk geven vaak nog meer context aan de brede discussie waar wonen en duurzaamheid nou eenmaal onderdeel van zijn.
Zo kwam bijvoorbeeld het idee voorbij om ‘Rode Contouren’, instrument bij Provincie Utrecht, nog meer te gebruiken[4]. Dit kwam ter sprake, omdat we niet de veelgenoemde oplossingen die onder andere in het Klimaatakkoord al vermeld worden[5] weer wilden oplepelen. Die rode contouren beperken wat een gemeente buiten een bepaald gebied mag bouwen, terwijl je meer vrijheid geeft aan wat daarbinnen gebeurt. Dat beschermt de natuur en scheidt activiteiten zoals wonen van werken. Wij dachten dat de rode contouren misschien konden helpen om anders te denken over hoe wonen duurzamer kan en wat dat dan betekent. Op de middellange termijn zouden hierdoor misschien vervuilende activiteiten verplaatst kunnen worden.
Na de Zomerschool: Wat is wonen en wat zijn woongemeenschappen?
Of het scheiden van activiteiten een goed idee is en in harmonie is met mijn favoriete scenario’s van het PBL valt te betwijfelen. Beiden zorgen er in ieder geval wel voor dat je actiever gaat nadenken over je omgeving. Gelukkig is dat ook het doel van dit stuk: actiever en creatiever nadenken. Daarom moeten we kijken naar herdefiniëren van wat het betekent om te wonen en of woongemeenschappen daar misschien een onderdeel van kunnen zijn.
Dat eerste besprak ik na de zomerschool met een nieuwe vriend van mij, Olaf. We hadden het over de wooncultuur in Nederland en aan welke vormen van samenleven we wel en niet de ruimte geven. Volgens hem is de eengezinswoning en de veronderstelling dat iedereen veel ruimte binnenshuis wil niet meer van deze tijd. Het is niet langer wat voor iedereen werkt en doet geen recht aan wat mensen nodig hebben.
Voorbeelden waren starters die samen kunnen gaan wonen en dan de faciliteiten delen die ze samen besproken hebben. Ook kunnen ouders met uitwonende kinderen naar een perceel waar deze kinderen de mogelijkheid hebben om zorg te dragen voor hun eigen ouders. Ook kleiner wonen dan 200m2 is een voorbeeld. Dit is nu allemaal niet mogelijk, omdat er geen juridisch raamwerk is en er vaak ook raar wordt gekeken naar zulke woonvormen.
Ons gesprek deed me terugdenken aan de wens van een van de deelnemers van de zomerschool: zijn droomwoning is een woongemeenschap waarin je in eigen beheer samenleeft. Hierbij dacht ik ook aan de gemeenschap die je terugziet bij Eigenwijk. Toegegeven, ik vond dat eerst ook een raar idee. Maar hoe meer ik hierover nadacht, hoe beter het eigenlijk klonk. Want met de juiste wettelijk vastgelegde regels kun je binnen zo’n gemeenschap al veel voor elkaar regelen bij een gebrek of een te veel aan ruimte zonder gelijk meer ruimte in het algemeen te gebruiken. Ook kan het helpen bij een deel van de problemen die er nu bestaan in de woonwereld.
En nu? Ruimte, beperkingen en vrijheid
De gemene deler lijkt ruimte te zijn en hoe we die gebruiken. Ook hoe we onze voorzieningen spreiden en gebruiken. Ten slotte hoe we daar komen en hoe de dingen naar ons toe komen. Sta mij dan even toe te dromen:
Alles is zo gebouwd dat de reis van en naar voorzieningen en mensen zo kort mogelijk is. Hoe dichter dingen in de buurt zijn, hoe groter de invloed van mensen op die dingen. Verduurzamen wordt bespoedigd in onder andere planeetpunten[6] die worden toegekend aan wijken die steeds meer in eigen beheer hebben. De basis is er in elke wijk, maar als je meer nodig hebt is het de bedoeling dat dit zo efficiënt mogelijk naar je toe komt. Wonen is modulair, je kunt het aanpassen op je wensen en je woont in een gebied dat toepasselijk is voor jouw levensfase. Hierdoor ga je beter om met de ruimte en energie, kijk je beter naar welke voorzieningen het beste werken en kun je natuur beschermen.
In deze wereld woon je om te wonen, geld verdienen aan bezit van land waarop jij en andere mensen wonen is er niet meer bij. Wat ook logisch is, het is best raar om aan zo’n fundamenteel recht te kunnen en willen verdienen.
Uitnodiging
Zoals gezegd: ik probeer ook maar wat en mis waarschijnlijk veel belangrijke extra informatie en/of inzichten. Ik hoop dat jij als lezer door dit stuk in elk geval meer open staat voor nieuwe ideeën en dit mee kan nemen in je dagelijkse activiteiten. Ik ben enorm benieuwd wat je hiervan vindt en zou graag met je in gesprek gaan. Wordt naar alle waarschijnlijkheid vervolgd!
Bronnen:
[1] https://milieudefensie.nl/actueel/maak-van-uw-stad-een-leefstad.pdf/
[2] Geen algeheel verbod, maar bestemmingsverkeer en de auto als gast in de buurt.
[3] https://themasites.pbl.nl/oefenen-met-de-toekomst/
[4] https://www.provincie-utrecht.nl/@109408/aanpassing-rode/
