Er was een tijd dat je nog veilig over straat kon wanneer je zei dat je een Europeaan was. Je kon toen ook nog rustig op een feestje beweren dat Europese integratie toch best mooie dingen had gebracht. Die tijd lijkt voorbij.
De Europese Unie heeft geen 180 graden draai gemaakt sinds de vorige Europese verkiezingen van 2009. In de structuur van de EU zijn weinig wezenlijke veranderingen aangebracht (tenzij u meent dat het verdrag van Lissabon of de toetreding van Kroatië álles anders heeft gemaakt…). Toch groeit de eurofobie gestaag. De groep die de EU als bron van allerlei kwaad beschouwt, lijkt haast met de dag groter te worden. Het conservatieve mantra heeft naast zijn traditionele boemannen – immigratie (er komen altijd meer immigranten en dat is eng, wat de cijfers ook beweren), onveiligheid (het wordt altijd onveiliger en dat is eng, wat de cijfers ook beweren) en nationale veiligheid (we moeten altijd meer aan defensie uitgeven. ‘Ze’ staan aan de poort…) – een nieuwe vijand: de EU.
Ik vraag me vaak af of deze eurofobie voortkomt uit een vorm van oprechte afkeer van de Europese Unie. Zou het niet misschien met een afkeer te maken hebben van de politiek in het algemeen? Of zou het te maken hebben met onbegrip over de stroomversnelling waar de algehele globalisering zich in bevindt? Of is het een uiting van pure nostalgie naar een tijd waarin problemen nog nationaal leken en grote bedrijven nog Fokker heetten? Of snapt men al amper wat er in Den Haag plaatsvindt en is het steeds bekendere Europese Parlement helemaal een stap te ver en dus een boeman? Of zijn we zo politiek impotent geworden dat we de vorm van instituties als veroorzaker van een crisis zien? Misschien zijn veel mensen wel gewoon boos, weet men niet precies waarop, en is de EU als onbegrepen Unie dan wel een heerlijk slachtoffer.
Wat je bij veel Eurofoben ziet is een vorm van dogmatisme. Wat er ook gebeurt in de EU of welk inhoudelijk besluit er ook genomen wordt: het is verkeerd. Niet nadenken over wat er nou besloten wordt. Nee, het is fout en die handel moeten ze opdoeken. Nuance is een soort scheldwoord geworden. De EU is bureaucratisch, de EU wordt ‘ons’ opgelegd, de EU streeft een superstaat na, de EU is totalitair, de euro is dé reden van de crisis, naar de man op de straat wordt niet geluisterd en ga zo maar door.
Als dit de manier is om volksvertegenwoordigers met elkaar te laten discussiëren over de toekomst van de inrichting van de maatschappij, dan zie ik het somber in.
Het klinkt misschien vreemd, maar ik kan u verklappen dat de EU kwestie niet zo simpel ligt. Het is, zoals zo goed als iedere wetenschapper in de wereld vrijuit durft te beweren, weer eens niet zo zwart/wit. U hoeft geen eurofoob of eurofiel te zijn. Er is zelfs een ontzettend grote kans dat u in dit spectrum ergens in het midden zit, of het gewoon niet helemaal zeker weet, zoals ik.
Waar komt dan in vredesnaam het verlangen vandaan om en masse politici achterna te lopen die beweren het állemaal te weten en precies één bron van alle ellende menen te herkennen?
Er zitten inderdaad vreselijke stroperige, bureaucratische procedures in de Europese besluitvorming. Er zijn echter ook zeer zinnige besluiten door de EU genomen (ja, écht waar). Er zitten fases in de Europese integratie waar veel te snel tot meer integratie is besloten. Deze integratie heeft echter ook zeer veel welvaart gebracht (ja, écht waar). Er zitten elementen in de EU, die volledig gedicteerd lijken door de vergissing dat al maar vrijere markten niets dan goeds zullen brengen. Er zijn echter ook ontzettend grote schaalvoordelen aan de vrijere concurrentie die de EU heeft gebracht (ja, écht waar). Nogmaals: het ligt niet zo simpel.
Misschien meent u dat een potje nuance ontbreekt in dit stuk. Het beantwoordt weinig vragen en roept er vrij veel op. Wees gerust, dat is bewust. Voor alle genuanceerde achtergrondverhalen verwijs ik u naar de talloze dappere bloggers en schrijvers die de Europese complexiteit proberen te verklaren. Ik heb onderhand het vermoeden dat nuance de vijand van de lezer is. Zeker in het EU-debat. Als ik daar ongelijk in heb, zou me dat best een beetje blij maken.
