Onrust onder ZZP’ers: het kabinet gaat 500 miljoen euro bezuinigen op zelfstandigen-voorzieningen en heeft met name de zelfstandigenaftrek op de korrel.
Het afschaffen van die regeling vloeit voort uit de voorstellen van Commissie ‘van Dijkhuizen’, die onlangs de opdracht kreeg om scenario’s te verkennen om te komen tot een verbeterd belastingstelsel om de zwabberende concurrentiekracht van Nederland weer vlot te trekken. Het plan zou 140 duizend banen in Nederland kunnen opleveren, maar kan rekenen op de nodige scepsis. Zo leverde het protest dat vakorganisaties FNV Zelfstandigen, Stichting ZZP Nederland, Zelfstandigen Bouw en Platform Zelfstandige ondernemers (PZO) vorige week ontketenden tegen de plannen al 41.000 handtekeningen op. And counting. Komen ondernemers terecht in het geweer of is het niet meer dan logisch dat in tijden van crisis ook ZZP’ers wat inleveren?
De PvdA reageerde afgelopen week snel op de kritiek, om toch vooral geen misverstanden te laten ontstaan. We hoorden Mei Li Vos:
“Dit kabinet, en dus ook de PvdA is niet van plan (…) om de zelfstandigenaftrek af te schaffen. Wel is er in het regeerakkoord een bezuiniging ingeboekt op ondernemersfaciliteiten – voor 2015 en dus niet in 2014, maar dat wordt een bezuiniging op veel verschillende andere belastinguitgaven en aftrekposten; de zelfstandigenaftrek is slechts een van die posten.”
Genieten! Zo ambigu worden ze niet vaak gebakken. In een reactie op vragen van Stichting ZZP Nederland voelde Vos zich genoodzaakt voorzichtigjes terug te krabbelen door te zeggen: ‘de bezuinigingen die in het regeerakkoord gemeld zijn, zullen hun weerslag hebben op veel aftrekposten, hoewel het nog niet duidelijk is welke posten het betreft, zal het meer op de kaasschaafmethode gaan lijken. Maar op dit moment is daar nog geen duidelijkheid over.”
De zelfstandigenaftrek is ingevoerd om ondernemers te compenseren voor allerlei kosten die een werknemer nu eenmaal niet heeft. Denk aan de arbeidsongeschiktheidsverzekering en de eigen pensioenopbouw. De zelfstandigenaftrek is, samen met de startersaftrek, een van de meest effectieve manieren om ondernemerschap te stimuleren. Het afschaffen is derhalve waarschijnlijk de meest effectieve manier om dat ondernemerschap te slopen. Reguliere ZZP’ers zouden hierdoor op jaarlijkse basis 2.700 euro extra aan belasting moeten betalen; starters zelfs 3.500 euro.
Voor de maatregel zou spreken dat er in toenemende mate misbruik gemaakt wordt van de regeling door ontslagen werknemers, die later door werkgevers worden teruggehuurd als ‘zelfstandigheden’. Een situatie die regelrecht voortvloeit uit de toenemende flexibilisering van arbeidsvoorwaarden van de laatste jaren, en daarbij dienen ook die ondernemers nog steeds grotendeels hun eigen voorzieningen te betalen.
Het volgende argument dat wordt aangedragen is dat op alles en iedereen wordt bezuinigd, dus waarom niet ook op zelfstandigen? Omdat zelfstandigen veelal al wegbezuinigde werknemers zijn die hun loondienstprivileges in rook zagen opgaan en zichzelf moesten heruitvinden als flexmens zonder zekerheden. Er is dus veelal al op deze mensen bezuinigd. De bescheiden baten voor de staatskas door het versoberen van de regeling staan niet in verhouding tot de torenhoge kosten aan eigen arbeidsongeschiktheidsdekking, eigen zakelijke inboedelverzekering, eigen pensioenopbouw en ga zo maar door. Een dergelijke regeling resulteert dus in minder besteedbaar inkomen, een vermindering van werkkapitaal, minder spaargeld, minder pensioen en minder vangnet voor een groeiende groep zzp’ers. Een groep die veelal in de zelfstandigheid werd gedwongen door de flexibilisering van arbeid. Het is een afbraak van het principe van deugdelijk werk voor iedereen.
Eén vereniging – ZZP Netwerk NL – ziet het rooskleuriger in. De organisatie meent dat de startersaftrek een verkeerde prikkel geeft, ZZP’er ben je om te ondernemen en de risico’s te nemen. “We hopen dat het afschaffen van deze huidige fiscale voordelen een debat op gang brengt dat een antwoord op de vraag zal geven: ‘moet iedereen maar gaan ondernemen?’ – Ons antwoord is ‘Nee’.” Hoewel de redenatie er aan voorafgaand zeker niet de mijne is, is de conclusie juist: nee, niet iedereen moet maar gaan ondernemen. De harde financiële risico’s die het met zich meebrengt kan het gros van het arbeids-corpus eenvoudigweg niet dragen.
De waarheid zit niet in de methode, maar in de context eromheen: Het is als elke lastenverzwaring die de coalitie als noodzakelijk verkoopt: door geen robuust werkgelegenheidsbeleid te voeren loopt de werkgelegenheid in crisistijd terug, waardoor belastinginkomsten voor de staat drastisch afnemen. Het zelfde mechanisme is hier in werking: door de arbeidsmarkt verder te flexibiliseren groeit het aantal mensen dat aanspraak maakt op starters- en ondernemerskortingen. De reflex om deze stijgende kosten in te dammen door er in te snijden, zal uiteindelijk leiden tot uitval van flexarbeiders naar de bijstand, zo stelt ook Stichting ZZP Nederland. Het is als drukken op een waterbed: de bobbel die je hier wegduwt, komt ergens anders naar boven.
Aan de aftrek ligt tevens een diepere kwestie ten grondslag: hoeveel eigen risico kan een overheid bij de burger leggen? Wanneer enerzijds de loondienstwerker gedwongen wordt tot flexibiliteit en verzelfstandiging, maar vervolgens dat snel toenemende leger aan zelfstandigen beperkt wordt in haar mogelijkheden, welke verantwoordelijkheid voor deugdelijk werk neem je dan nog als sociale overheid?
