Het vertrek van Jan Pronk uit de PvdA heeft mij geraakt als een klap in mijn maag. Gedurende mijn hele jeugd was hij minister van ontwikkelingssamenwerking, en hoewel ik met mijn twee turven hoog misschien niet begreep in welk land hij nu weer was of wat hij daar precies deed, voelde ik wel aan: hier staat een goed mens – iemand die strijdt voor rechtvaardigheid. Dat hij nu uit de PvdA vertrekt, stemt tot nadenken.
Hij is bovendien niet de enige. Van de week vertrok oud–Kamerlid Godelieve van Heteren en ook in mijn eigen omgeving kom ik mensen tegen die het zat zijn; futloos en murw geslagen door de retorische manoeuvres waarmee binnen de partij verhuld wordt hoe Nederland afgebroken wordt.
Hoe we hier aanbeland zijn, heeft Merijn Oudenampsen van de week prachtig beschreven in Socialisme en Democratie, en waarvan een korte versie hier beschikbaar is. Hij beschrijft hoe er – zoals hij het noemt – een dubbele ideologische boekhouding gevoerd wordt. Kort gezegd: voor de leden wordt er flink links gedaan, terwijl de politici onderling een cultuur hebben waarin compromis het enige is dat telt. Wie het meest kan uitruilen, laat zien dat hij het best geschikt is om in de BV Nederland aan de knoppen te zitten.
Dit probleem zit bij de PvdA niet alleen aan de top, maar ook bij het (kader)leden, die misschien in hun hart nog wel links zijn, maar wiens identiteit van brave burger belangrijker geworden is dan hun idealen. Door voortdurend iets over boord te gooien laten zij zien hoe verstandig en verantwoordelijk ze zijn. Dat het een compromis met de VVD is, maakt het alleen maar beter: hoe verder je ‘over je eigen schaduw heen stapt’, hoe beter. Dat die liberalen ondertussen lachend toekijken, incasseren, en wachten op de volgende kans om Nederland onrechtvaardiger te maken, interesseert ze geen hout: voor de leden bevestigt alleen al het sluiten van het compromis hun status als fatsoenlijk mens. Het vertrek van Pronk kan dan ook op weinig begrip rekenen: intern wordt hem nu al verweten dat hij in moeilijke tijden het schip verlaat.
We doen op dit moment zaken met een partij die een radicale verandering van Nederland voorstaat. Als de VVD bij monde van zijn wetenschappelijk bureau zegt dat ze Nederland willen ‘bevrijden van alle collectieve arrangementen’, dan menen ze dat. En ze zijn al een eind op weg: honger, armoede en gebrek, zaken die wij kunnen uitbannen als we het maar zouden willen, hebben dankzij de VVD weer hun intrede gedaan. Met zo’n partij doe je geen zaken, die bevecht je te vuur en te zwaard.
Ik walg van Diederik Samsom, wiens carrière nu draait om recht te praten wat krom is, en van de lelijke bochten waarin hij zich moet wringen om de applausmachine weer draaiende te krijgen. Ik walg van Hans Spekman. Zijn rol als linkse bliksemafleider in slobbertrui is flinterdun geworden. Ik walg van mijn bewindslieden, die bezig zijn af te breken wat hun voorgangers opgebouwd hebben, uit naam van iets waarvan ze het gore lef hebben om het redelijkheid en verstandigheid te noemen. Maar waar ik veruit het meest van walg zijn mijn partijgenoten, die Pronk nastaren, zichzelf op de borst kloppen omdat ze zo netjes en verstandig zijn, en overgaan tot de orde van de dag.
