Ergens daar heel ver in het noorden, voorbij de droge steppes van ons buurland waar ik nog nooit ben geweest en dan nog heel ver, door alleen maar zand en stenen en droogte, daar ergens moet je op een gegeven moment bij een helblauwe zee komen.
Ik heb nog nooit een zee gezien in m’n leven. Maar als je geluk hebt kun je aan de overkant het paradijs zien liggen. Het is net als een paradijs, je kan er alleen komen als je dood gaat, en dan weet je het nog niet zeker. Maar als je heel veel geluk hebt, heel veel geluk, inshalla, dan lukt het sommigen om daar te komen. En als je in dat paradijs bent aangekomen, dan heb je een toekomst, dan heeft het leven zin. In tegenstelling tot hier, waar ik elke dag nog maar moet zien hoe ik rond kom, of er eten is en waar ik slaap. Af en toe kan ik iemand helpen met een klusje, dan heb ik weer een beetje geld. Maar hoe ziet zo’n paradijs er nou eigenlijk uit? Mercedessen en iPhones! En nooit meer werken! Daar ben je vrij, echt vrij. Daar gaan mensen op vakantie.
Geloof je echt dat er mensen zijn die zo denken? Voor mij is dit eerder het doembeeld dat Europeanen in hun hoofd hebben van migranten. De angst dat migranten hen komen beroven van hun welverdiende door hard werken opgebouwde welvaart. Maar er is veel veranderd het laatste decennium. Terwijl Europa zich steeds verder achter haar natuurlijke grenzen verschanst en wanhopig probeert een oplossing te vinden voor het redden van de eigen munt, ontstaat er buiten Europa hoop op een betere toekomst. Niet alleen China presenteert zich steeds assertiever op het wereldtoneel, ook in Zuid-Amerika staat een nieuwe zelfbewuste welvarende middenklasse op. En Afrika niet te vergeten. Het verloren continent. De wereldvoorraad aan grondstoffen en vruchtbaar land. Ook hier kantelt het beeld van op ontwikkelingshulp draaiende economieën naar landen met stabiele groeicijfers van de economie.
Overal op die plekken staan nieuwe generaties op die de mogelijkheden zien van de 21e eeuw. Chinezen die investeren in de Afrikaanse infrastructuur, zoals in de haven van Mombasa, Kenya. Afrikaanse handelaren die zaken doen in Guangzhou of Singapore.
En wat verwordt er van Europa? Een openluchtmuseum? Of een plek waar je goedkoop op vakantie kan als wereldburger? Want als Europa niet oppast missen we de boot die globalisering heet en behoren we in de toekomst tot de periferie van de wereldeconomie Plekken als La Défense, the City en de Zuidas zullen pijnlijke monumenten zijn voor de eens glorierijke tijden.
Het zal allemaal zo’n vaart niet lopen. Maar om het beeld van het oude stoffige continent van zich af te werpen is het nodig dat Europa een nieuwe koers gaat varen. Europese metropolen moeten weer de metropolen worden waar de nieuwe wereldburger gezien wil worden. En die wereldburger is ook Chinees, Afrikaan of Braziliaan. Europa moet haar metropolen weer laten worden zoals Amsterdam in de Gouden Eeuw. Een plek waar je op iedere hoek van de straat een andere nationaliteit tegenkomt. Waar niemand elkaar verstaat. Een plek waar niemand raar opkijkt van een oliesjeik in zijn gewaad. Of verkrampt van angst als er een kleurrijke Afrikaan naast hem komt zitten in de tram.
Laten we de angst om van onze rijkdom te worden beroofd van ons afgooien. Laten we ons opnieuw openstellen voor de wereld. Hiervoor dienen we afwegingen te maken welke delen van onze welvaartsstaat we ter discussie zullen stellen. Niet uit angst voor het afbreken van opgebouwde – vermeende – rechten. Maar met het oog op een veranderende wereld waarin Europa een centrale rol wil spelen. En dat kan alleen als Europa weer het continent wordt waar mensen heen willen. Om handel te drijven, of om een nieuwe toekomst op te bouwen. Een plek waar ieder burger van deze wereld zich thuis voelt, omdat hij het idee heeft iets bij te dragen aan een samenleving.
Er zijn dappere politici nodig die deze boodschap kunnen overbrengen. En er moeten jongeren opstaan die een nieuwe toekomstvisie presenteren. Het begint bij idealisme. Het oude neoliberale gedachtegoed rammelt aan alle kanten, maar we hebben nog geen goed alternatief gevonden als mensheid. Het vrije marktdenken is in elke stroming aanwezig, zij het met ieder een andere invulling. Zonder een nieuwe idealistische stroming zoals vroeger het Marxisme tegenstand bood aan het Liberalisme, is het lastig discussiëren. Wie gaat de nieuwe boodschap verkondigen?
