De Europese verkiezingen van mei 2014 gaan niet alleen over het parlement. De grote politieke groeperingen in het Europarlement kunnen dit jaar namelijk ook hun kandidaten naar voren schuiven voor het voorzitterschap van de Europese Commissie. De Europese sociaaldemocraten hebben hierbij Martin Schulz als hun kopman aangesteld. Dit is opvallend omdat hij symbool staat voor de grote problemen van de Europese Unie: niet democratisch, te federaal en het verdedigen van het vergoedingenstelsel.
In de beginperiode van het Europees project deed de sociaaldemocratische beweging waar het zo goed in is: de bestuurlijke elite kritisch volgen en opkomen voor de zwakkeren in Europa. In de jaren ’70 en ’80 was Europa voornamelijk een speeltje van hen die meer speelruimte voor de grote bedrijven wilden. Rechtse krachten wilden een nieuwe Europese bestuurslaag om de interne markt open te breken en een blok te vormen tegen het communistische oosten. Destijds was het links dat vraagtekens zette bij de vorming van een nieuwe ondoorzichtige bestuurslaag. Kritiek op een zeer geliberaliseerde Europese economie en een ondemocratisch bestuur kwam van socialisten, niet van conservatieven. Links werd door rechts als ouderwets en eurosceptisch beschimpt.
Schulz
Deze kritische houding van de Europese sociaaldemocratie is echter volledig omgeslagen. Inmiddels maakt onze beweging deel uit van diezelfde ondoorzichtige bestuurslaag die zij ooit nog zo kritisch tegemoet trad. Gezicht van deze nieuwe houding is Martin Schulz. Jarenlang was hij vooral bezig hard om zich heen te slaan naar eenieder die het waagde om het met hem oneens te zijn. Kritische Europarlementariërs die vraagtekens zetten bij de legitimiteit van het Verdrag van Lissabon werden door Schulz openlijk vergeleken met nationaalsocialisten. Eurosceptici zetten, volgens Schulz, de deur naar fascisme wagenwijd open. Slowaakse parlementsvoorzitters, Oostenrijkse bewindslieden, allemaal zijn ze openlijk geschoffeerd door Schulz. Iedereen die een mening verkondigt die Schulz niet bevalt, is een fascist, idioot of extremist.
Overigens is het niet zo dat Schulz even goed kan incasseren als uitdelen. Toen hij namelijk zélf ooit voor fascist uitgemaakt werd in het Europarlement, werd dit een enorme rel. De Britse euroscepticus Godfrey Bloom werd tot tweemaal toe uit de zaal gezet voor een beledigende sneer richting Schulz. Terwijl Schulz jarenlang ongestoord zijn gang kon gaan met het uitschelden van parlementsvoorzitters, volksvertegenwoordigers en bewindslieden en hiermee het Europarlement degradeerde tot een soort kleuterklas, werd iedere vorm van tegenwind vakkundig de kop ingedrukt. Schulz mocht schelden en misplaatste historische vergelijkingen maken, maar er zelf geen slachtoffer van worden. In plaats van een socialist te zijn met opbouwende kritiek, was hij zelf onderdeel van het establishment.
Voorzitter Europees Parlement
De sociaaldemocraten hebben juist altijd veel kritiek gehad op dat establishment en het ondemocratische gehalte van de EU. Het parlement heeft weinig macht, de commissie is niet transparant en de raad van ministers verdedigen alleen nationale belangen. Je zou verwachten dat een sociaaldemocratische voorzitter van het parlement zijn best zou doen om daar iets aan te veranderen. Niets is echter minder waar.
Hoe is hij bijvoorbeeld gekozen? Na de verkiezingen van 2009 wilde Martin Schulz geen steun verlenen aan de conservatieve commissievoorzitter José Manuel Barroso, maar aan de liberaal Guy Verhofstadt. De conservatieve EVP-fractie heeft met man en macht geprobeerd toch de steun te krijgen van de socialisten. Er werd een deal gemaakt, Schulz zou de socialisten in laten stemmen met een volgende termijn voor Barroso als hijzelf in 2012 de voorzittershamer van het parlement over mocht nemen. Blijkbaar gaat de persoonlijke ambitie van Schulz voor alles.
Maar zodra een politicus de voorzittershamer overneemt, mag verwacht worden dat hij zich boven de partijen plaatst en zich in ieder geval in de hoedanigheid als voorzitter niet inhoudelijk met debatten bemoeit. Schulz heeft daar maling aan. Vanuit de voorzittersstoel gaat hij nog steeds geregeld de confrontatie aan met Nigel Farage en andere eurosceptici.
Federalisme
Een tweede kritiek op de EU is dat het te federalistisch is en slechts de belangen van bedrijven dient. Europese sociaaldemocraten waren ooit de trotste luis in de pels. De socialistische manier was meedenken en meebesturen, maar wel altijd de gevestigde macht kritisch blijven volgen. Inmiddels bouwen diezelfde sociaaldemocraten vlijtig mee aan een extreem geliberaliseerde interne markt en werken ook zij toe naar een ondemocratisch federaal systeem waar de burger zich helemaal niet meer in kan herkennen. Het huidige verkiezingsprogramma van de PvdA spreekt hier terecht zijn zorgen over uit, maar is het dan niet ongeloofwaardig dat onze voorman meerdere malen heeft verklaard ‘meer Europa’ te willen? Overtuigde en intolerante federalisten als Schulz geven eurosceptici enorm veel munitie in handen en zijn op termijn juist schadelijk voor Europa. Als Nederlandse sociaaldemocraten moeten we onszelf de vraag stellen welke invulling wij willen geven aan ons gedachtegoed. Ons verhaal heeft politici nodig die altijd kritisch blijven over de Europese ontwikkelingen.
Een derde probleem dat knaagt aan de geloofwaardigheid van Europa is het systeem van vergoedingen. Het is daarom dus ook prijzenswaardig dat de PvdA afziet van die vergoedingen. Echter, toen Europarlementariër Daniël van der Stoep (ex-PVV) samen met Tom Staal van Powned liet zien hoe verschillende parlementsleden sjoemelen met de torenhoge dagvergoedingen, werden deze parlementsleden handtastelijk. Schulz beloofde een onderzoek in te stellen. Niet naar de bedriegende en meppende leden van zijn parlement, maar naar degenen die deze praktijken aan het licht brachten.
De PvdA heeft een positief doch kritisch verhaal over Europa en een mooie lijst met mensen als Michiel Emmelkamp om dat verhaal overal in Nederland uit te dragen. De Europese Unie ligt echter onder vuur en we moeten mensen niet alleen overtuigen met een goed verhaal, maar ook met daden. Het is onze taak om de komende vijf jaar niet alleen Europa, maar ook Martin Schulz kritisch te blijven volgen.
Dit artikel verscheen eerder in Lava, het huisblad van de Jonge Socialisten.
