Afgelopen weekend was er een relletje over de uitspraken van de Rotterdamse CDA-wethouder die anticonceptie via de rechter wil afdwingen voor ‘onmachtige’ ouders. Behalve dat het natuurlijk ontzettend ironisch is dat een wethouder van Christen-Democratisch Appèl vraagt om verplichte anticonceptie, dacht ik dat het een storm in een glas water zou zijn. Want come on, hoewel hij zeker een reëel probleem aanstipt, gaat toch niemand akkoord met zo’n rabiate mensenrechtenschending? Totdat ik vanochtend de Volkskrant open sloeg: “Alleen regeringspartij PvdA is bereid om het pleidooi van de Rotterdamse wethouder Hugo de Jonge (CDA) volmondig te steunen.” Pardon?
Momenteel lees ik ‘De oorlog tegen vrouwen – en de moed om terug te vechten’ van BBC journaliste Sue Lloyd-Roberts. Misschien maakt het hoofdstuk waar ik nu midden in zit, me extra gevoelig voor discussies die gaan over de autonomie van de vrouw en het recht om wel of niet kinderen te mogen krijgen. Ze vertelt over de – in Ierland tot in de jaren ’80 uitgevoerde – medische ingreep symfysiotomie: van vrouwen met een te smal bekken voor een natuurlijke bevalling, werd na drie keizersneden (medisch gezien het maximum) de schaambeensvoeg doorgezaagd. Zonder enige goedkeuring of instemming van de vrouw, maar tot tevredenheid van haar man en de katholieke pastoor, want daardoor kon de vrouw nog jarenlang blijven baren. Met chronische rugpijn, problemen met lopen en incontinentie als gevolg.
Noem het een hellend vlak, maar het raakt wel aan de kern van de autonomie van de vrouw om wel of geen kinderen te krijgen, en gedwongen medisch ingrijpen door externe partijen om deze autonomie aan te tasten. Ik heb alle begrip voor hulpverleners die keer op keer de meest verschrikkelijke situaties zien waar kinderen bij betrokken zijn en zich misschien soms stiekem afvragen of dat nu niet anders kan. Ik heb alle begrip voor de argumenten dat de rechten en de veiligheid van een kind minstens zo zwaar wegen als die van de vrouw. Maar als je verplichte anticonceptie op dit moment ziet als een reële oplossing van dit probleem, dan ben je wat mij betreft ethisch gezien echt van het padje.
Er zijn namelijk nog zo veel stappen die we eerst kunnen zetten. Dankzij het Tilburgse project ‘Proactief aanbieden van anticonceptie aan kwetsbare vrouwen‘ koos 70% van de deelnemende vrouwen alsnog vrijwillig voor anticonceptie na uitvoerige gesprekken over seksualiteit en zwangerschap. Gesprekken die soms wel vijf uur duurden, met een oprechte belangstelling die deze vrouwen nog nooit hadden meegemaakt van hulpverleners. Er is een wereld te winnen in betere en intensievere begeleiding, stelt ook de medisch ethicus van artsenfederatie KNMG vandaag in de Volkskrant. Ja, dit gaat geheel in tegen de beweging van ‘hulp in en door de eigen omgeving’ die de participatiesamenleving en veranderingen in de geestelijke gezondheidszorg en jeugdzorg voortbrachten, maar een gefaalde beleidsverandering of bezuinigingsoperatie mag nooit aanleiding zijn om dan maar het Internationale Verdrag voor de Rechten van de Mens te schenden voor het gewenste effect. Daarnaast heeft dwang een averechts effect: grote kans dat deze kwetsbare vrouwen juist zorg en hulp gaan mijden – terwijl vertrouwen in de hulpverlener in dit soort gevallen juist onontbeerlijk is.
Laat ik alvast een schot voor de boeg nemen voor de eerste stap die gezet kan worden voordat gedwongen anticonceptie ook maar enigszins in Frage komt: breng anticonceptie volledig terug in het basispakket. Je weet wel, wat CDA minister Ab Klink er eigenhandig nog in 2010 uit heeft gesloopt. Want pas als zulk soort basale voorwaarden op orde zijn die vrouwen in staat stellen om wel of niet te kiezen voor kinderen, kunnen we kijken hoe we ervoor kunnen zorgen dat de rechten van toekomstige ouders én kinderen gewaarborgd blijven.
