Je kon er op wachten: een open brief van Detailhandel Nederland aan alle Nederlandse gemeenten met een oproep om hun parkeertarieven te verlagen. De reflex is duidelijk: het gaat slecht met de winkels, de leegstand neemt enorm toe, dus moet parkeren gratis of goedkoper worden. Gratis of goedkoper parkeren is volgens velen het medicijn tegen winkelleegstand. Dit is grote onzin.
Winkelen staat los van parkeertarieven
Er wordt veel onderzoek gedaan naar het koopgedrag van de consument. Zo is er het Randstad Koopstromenonderzoek, een zeer uitgebreid onderzoek over het functioneren van de detailhandel in de Randstad. Hierin staat de volgende tabel met belangrijkste motieven voor mensen om voor een winkelgebied te kiezen. Voor de duidelijkheid: dit betreft gebieden waar mensen winkelen voor hun niet-dagelijkse boodschappen.
| Belangrijkste motieven keuze winkelgebied | |
| compleetheid winkelaanbod | 51% |
| dichtst bij huis | 35% |
| compleetheid aanbod artikelen | 30% |
| sfeer/uitstraling winkelgebied | 21% |
| bereikbaarheid per auto | 15% |
| parkeermogelijkheden | 13% |
| prijsniveau winkelaanbod | 12% |
| bereikbaarheid per openbaar vervoer | 9% |
| combinatie met bezoek familie/vrienden | 5% |
| op de route van/naar andere activiteiten | 4% |
| parkeertarief | 4% |
| op de route van/naar werk | 3% |
| anders | 10% |
Het parkeertarief is voor slechts 4% van de respondenten een belangrijk motief en staat daarbij bijna geheel onderaan. Als parkeertarieven worden verlaagd, zal dit voor maar een heel beperkt aantal mensen reden zijn om een ander winkelgebied op te zoeken. Let wel: een ander winkelgebied. De beperkte hoeveelheid mensen die het parkeertarief belangrijk vinden gaat niet meer winkelen, maar verplaatst zich slechts naar andere gebieden. Het gevolg is dat er in Nederland per saldo geen winkelomzet bij gaat komen en de leegstand dus niet minder wordt.
Het leegstandsprobleem is complex. Ik heb daar in een eerder stukje op deze site ook al over geschreven.De voornaamste oorzaak van de leegstand is de opkomst van de internetwinkel. Daar is geen goedkoop parkeertarief tegen opgewassen. Winkelcentra kunnen wel andere middelen inzetten om te concurreren. Uit de bovenstaande tabel is bijvoorbeeld ook duidelijk dat het aanbod van winkels een veel belangrijkere rol speelt, net als de sfeer van een winkelgebied, dan het parkeertarief.
Maatschappelijke kosten van parkeren
Los van het feit dat gratis of goedkoper parkeren niet werkt om leegstand tegen te gaan, is parkeren niet gratis voor de maatschappij. Met parkeren zijn veel maatschappelijke kosten gemoeid. Zo moeten parkeerplaatsen worden aangelegd en onderhouden, nemen ze kostbare ruimte in beslag die ook voor andere doeleinden had kunnen worden aangewend en vinden de meeste mensen blik op straat lelijk. Voor heel Nederland worden de totale maatschappelijke kosten van parkeren geschat op € 5,6 miljard per jaar[1]. Per jaar komt daarnaast ongeveer € 1 miljard binnen aan parkeerinkomsten, wat netto de maatschappij een kostenpost oplevert van ongeveer € 4,6 miljard. Parkeren is dus niet te duur, parkeren is in Nederland veel te goedkoop! Heel veel parkeerplaatsen in Nederland zijn gratis. Naar schatting is maar een paar procent van de plaatsen betaald parkeren.
Minder auto’s = meer omzet
Auto’s op straat maakt de winkelervaring minder prettig. Ik durf daarom de stelling aan dat juist minder auto’s op straat in winkelgebieden tot meer bezoekers kan leiden. Door minder auto’s ontstaat een veel beter leef- en verblijfsklimaat in onze steden, wat de steden een stuk aantrekkelijker maakt voor zowel winkelend publiek als bewoners. Onderzoek in Rotterdam bij winkelstraat de Meent heeft aangetoond dat de straat juist een stuk meer winkelend publiek zou trekken als de straat autovrij zou zijn.
Bereikbaarheid is buitengewoon belangrijk voor een winkelgebied; mensen moeten er immers kunnen komen. Het is echter een misvatting dat bereikbaarheid gekoppeld is aan parkeertarieven en autobereikbaarheid. Openbaar vervoer, fiets en lopen spelen ook een zeer belangrijke rol. Het hierboven aangehaalde onderzoek uit Rotterdam geeft ook aan dat ondernemers het aantal klanten dat met de auto komt ook vaak fors overschatten.
Een mooi voorbeeld hoe bereikbaarheid in combinatie met revitalisering van een centrum kan worden opgelost, is te zien in Straatsburg. Hier werd het centrum doorsneden door een aantal autowegen. Het gemeentebestuur koos in de jaren negentig ervoor om doorgaand autoverkeer uit het centrum te weren en een hoogwaardig tramsysteem aan te leggen. Waar ooit auto’s reden rijden nu uitstootvrije trams en hebben voetganger aanzienlijk meer ruimte gekregen. Winkeliers vreesden voor uitvoer van de plannen grote omzetdalingen. Het tegendeel is gebeurd: omzet van winkeliers is aanzienlijk vergroot en de waarde van het vastgoed is ook toegenomen.
Een ander voorbeeld is te vinden in Zürich. Hier is aan de rand van de oude stad een groot winkelcentrum neergezet dat meer dan 20.000 bezoekers per dag trekt. In Nederland zouden we geneigd zijn een minimumparkeernorm op te leggen aan de projectontwikkelaar. Hij moet dan minstens een X aantal parkeerplaatsen per Y vierkante meter winkelruimte realiseren. In Zürich deden ze het anders: de ontwikkelaar werd verboden om meer dan 850 parkeerplaatsen aan te leggen. Hij moest bovendien een mobiliteitsplan maken waarin ten minste 70% van de bezoekers per OV, fiets en lopend kwam en hij kreeg een boete als er meer dan 8.800 autoritten per dag werden aangetrokken. In de praktijk blijkt dat slechts 3.600 autoritten worden gemaakt.
Verleid mensen de stad in te gaan, weg van hun computer
Ik vind het zeer vreemd dat Detailhandel Nederland pleit voor verlagen van parkeertarieven, terwijl het aantoonbaar niet helpt. Ze weten ofwel echt niet dat het niet helpt. In dat geval zijn ze geen knip voor de neus waard als belangenbehartiger. Ze komen met een verkeerd medicijn voor de ziekte. Als ze daarentegen wel weten dat parkeertarieven niet van invloed zijn op koopgedrag is dat ook zeer kwalijk; dan doen ze aan plat populisme. Natuurlijk moeten ook gemeenten niet in het advies trappen dat Detailhandel Nederland geeft. In dat geval wordt de automobilist extra beloond voor zijn keuze om de auto te nemen.
Beter zou Detailhandel Nederland gemeenten kunnen adviseren hoe ze echt met leegstand om moeten gaan. Dit kan door in te gaan op de oorzaak van leegstand: internetwinkelen. Steden varen wel bij sfeervolle aantrekkelijke centra. Dit wordt bijvoorbeeld bereikt door juist minder blik op straat toe te laten en winkelgebieden in oppervlakte terug te brengen.
Zet als gemeenten dus in om het verblijfsklimaat van de binnensteden radicaal te verbeteren. Zorg voor een goede bereikbaarheid per OV en fiets, laat ondernemers zorgen voor mobiliteitsplannen zodat ze zelf deels de bereikbaarheidsproblemen oplossen, stel een maximum in aan parkeerplaatsen en verwijder veel parkeerplaatsen op straat. Zo bouwen we echt aantrekkelijke steden. Steden die aantrekkelijk zijn om mensen te verleiden niet achter de computer hun inkopen te doen.
[1] CE in opdracht van Rijkswaterstaat, De prijs van een reis, Maatschappelijke kosten van verkeer, Delft, 2004
