PvdA: neem het recht op onderwijs serieus!

In september 2020 deed het Europees Hof voor de Rechten van de Mens een duidelijke uitspraak over het recht op onderwijs voor kinderen met een handicap, en de verplichting van de overheid hiervoor te zorgen met voldoende ondersteuning voor de leerkracht/leerling om dit succesvol te maken (ECHR (2020), OHCHR (1994), CMMS (2006)).

Het is duidelijk dat in Nederland dit recht op onderwijs echter absoluut niet waarborgt, getuige de 15000 leerplichtige kinderen (leeftijd 5-16 jaar) die geen onderwijs krijgen (Balans Digitaal, 2020). Daarbij zijn er veel meer problemen in het onderwijs waarvan ik de voornaamste noem: de 20-25% lees-zwakke tot ongeletterde 15-jarigen; toenemende segregatie in witte en zwarte scholen waardoor kinderen niet leren om samen te leven; het lerarentekort. Hieronder wil ik een oplossing geven die zowel het recht op onderwijs garandeert en tegelijkertijd de andere problemen aanpakt, maar eerst wil ik bespreken waarom politici, ook van het PvdA, het ‘recht op onderwijs’ niet oppakken.

Waarom negeert de PvdA het probleem van het gebrek aan het recht op onderwijs voor kinderen met een handicap?

Enerzijds hebben politici zelf onderwijs genoten en lopen ze misschien alleen op tegen problemen bij toegang tot VWO/HBO of universiteit. Ze realiseren zich niet hoe desastreus een beperkte toegang tot onderwijs is voor het ontwikkelen van eigenwaarde en een identiteit. Kinderen met handicap zijn dusdanig gescheiden van de samenleving dat ze niet langer ‘in het vizier’ zijn. Daarbij treft laaggeletterdheid vooral de lagere sociale klassen, waar politici meestal geen deel van uitmaken.

Anderzijds voelen de meeste politici en landelijke of lokale overheden zich onmachtig om de onderwijsstructuren te veranderen omdat het niet-openbare onderwijs sowieso een privé-bestuur heeft en de besturen van openbare onderwijs vrijwel volledig geprivatiseerd zijn zonder enig democratisch toezicht hierop.

Wat zijn de stappen die gezet kunnen worden?

1. De makkelijkste (of minst moeilijke) stap zou zijn: Het deprivatiseren van het openbaar onderwijs. Volgens het Europees Verdrag voor de mensenrechten is onderwijs een van de belangrijkste taken van elke overheid (ECHR, 2020). Alle reden voor de overheid dus om het onderwijs te deprivatiseren. Dan kan de overheid de doelen van het onderwijs weer sturen en niet alleen op de financiën de scholen letten. In landen waar onderwijs door de lokale overheid bestuurd wordt is het gelukt het onderwijs inclusief te maken (Jordan & Goodey, 2002).
2. Invoering van een acceptatieplicht voor scholen. Er wordt al sinds 1999 gesproken over de wens om kinderen met leerproblemen naar een gewone school te laten gaan met geld voor ondersteuning van de overheid. Maar zolang scholen mogen en blijven weigeren met een beroep op een gebrek aan expertise zullen ze deze expertise nooit gaan opbouwen. De huidige wet Passend Onderwijs heeft niet gewerkt. De instroom van kinderen in het speciaal onderwijs en in dagverblijven, uitgesloten van onderwijs, is alleen maar toegenomen (Iederin, 2019). Van het budget voor passend onderwijs wordt 180 miljoen niet uitgegeven, maar dit ligt op de plank. Diefstal noem ik dat.
3. Het afschaffen van artikel 5a van de leerplichtwet. Dit artikel ontheft kinderen van leerplicht ontheft als ook de speciale school ze niet wil hebben. Momenteel betreft dit 6000 kinderen in de leerplichtige leeftijd.
4. Vervolgens is een veel moeilijkere stap, het afschaffen van artikel 23 van de grondwet, zodat niet langer de niet-openbare scholen gefinancierd worden door ons belastinggeld. Vooral de christelijke, katholieke of islamitische scholen zullen hier tegen zijn, maar een beroep op de scheiding van kerk en staat is een sterk argument. Zo financiert Frankrijk alleen openbare scholen. Ze deed dit om de macht van de kerken te verminderen zodat iedereen de vrijheid heeft zelf te kiezen voor een godsdienst dan wel om niet-gelovig te zijn. Waarom zouden wij streng protestants orthodoxe scholen financieren die vertellen dat homoseksueel gedrag verwerpelijk is? Bovendien kan iedereen lessen in religie facultatief geven. Vroeger was er in mijn moeders dorp een katholieke- en openbare school. Voor de protestante leerlingen hiervan was er een school op zondag. Maar ze gingen liever voetballen. Voordeel van dit voorstel is dat er zo veel meer leerlingen naar de openbare scholen zullen gaan zodat de directrice leerkrachten en ander personeel en middelen veel efficiënter kan inzetten.
5. Speciaal onderwijs komt, net als de leerling met een handicap, naar de buurtschool toe. Hierdoor komen er extra handen in de klas en hopelijk extra kennis. Door co-teaching zullen de leerkrachten van elkaar leren en wordt het taalonderwijs beter. Dit heet inclusief onderwijs en zorgt er ook voor dat kinderen en hun ouders leren dat iedereen recht heeft op onderwijs en door samen te leren, leren ze samen te leven.
6. Voor elke klas een leerkracht voor taal en een voor rekenen. Deze kunnen zich dan in hun vakgebied specialiseren en daardoor meer handvatten hebben om hun leerlingen taal of rekenen bij te brengen. Ook zijn de meeste leerkrachten zelf nu eenmaal beter in rekenen of in taal. Dit maakt het beroep wellicht aantrekkelijker.

Conclusie

Het wordt tijd dat de PvdA campagne gaat voeren voor het recht op onderwijs. Daarmee laat ze zien dat het haar menens is met de mensenrechten en met het geven van gelijke kansen aan elk kind.

Bronnen:

European Court of Human Rights (2020); Right to education: depriving autistic pupil of statutory specialised learning support amounted to discrimination based on her disability. 59751/15 en dan G.L. v Italy.

Office of the High Commissioner for Human Rights (1994); CESCR General Comment No. 5: Persons with Disabilities. Geraadpleegd van https://www.refworld.org/pdfid/4538838f0.pdf

Committee of Ministers to member states (2006); on the Council of Europe Action Plan to promote the rights and full participation of people with disabilities in society: improving the quality of life of people with disabilities in Europe 2006-2015. Geraadpleegd van https://rm.coe.int/16805af657

Balans Digitaal (2020); Thuiszitters Tellen. Geraadpleegd van https://balansdigitaal.nl/nieuws/op-1-oktober-2020-lanceert-balans-het-rapport-thuiszitters-tellen/

Jordan, L., & Goodey, C. (2002); Human rights and school change: the Newham story. Centre for Studies on Inclusive Education (CSIE), New Redland, Frenchay Campus, Coldharbour Lane, Bristol, BS16 1QU, England, United Kingdom (10 British pounds).

Iederin (2019); Schaduwreportage VN verdrag Handicap. Geraadpleegd van https://iederin.nl/bibliotheek/vn-verdrag-handicap/