De afgelopen week was er reuring op deze website. Er zijn twee stukken geplaatst (eerst één van Jordy, dan een reactie van Janneke) die gingen over de koers van de PvdA in het algemeen en de koers ten opzichte van de vluchtelingenpolitiek in het bijzonder. Twee van mijn bestuursleden hebben deze artikelen geschreven, en nu ga ik, nummer drie, er ook nog even mijn plasje over doen; het ultieme bewijs dat de Jong WBS een diverse club is met verschillende meningen.
Allereerst het stuk van Jordy. Tegenover dit stuk sta ik hetzelfde als tegenover het boek Die unendliche Geschichte[1] of de Matrix-films: een fantastisch eerste deel, maar het einde hoort thuis in de prullenbak. Wat ik verder ook van Jacques Monasch vind, hij is slechts één persoon. Eén persoon kan per definitie niet de oplossing zijn van de complexe problemen die Jordy in zijn analyse besprak: deze oplossing dient geleverd te worden via ideeën en ideeënvorming.
Ik ben het met Janneke eens dat de PvdA een zeer geschikte partij is om deze ideeënvorming op toe te passen, al laat zij dit niet altijd even duidelijk zien.[2] Om de dames en heren bewindslieden een handje te helpen, zal ik hiertoe een voorzet geven. Ironisch genoeg zal ik het – eerder op deze website afgebrande – boekje van Timmermans hiervoor als basis nemen. Ik ben het met de schrijver van dat stuk eens dat Timmermans zijn ideeën daarin bijzonder knullig en elitair verwoordt, misschien zelfs wereldvreemd. Echter, toen na het lezen van het boekje mijn eerste irritatie was weggeëbd, en ik alle irriterende dingen had weggekrabd, bleven een paar duidelijke denkrichtingen over, waarvan ik eerlijk gezegd niet durf te zeggen in hoeverre die van Timmermans zijn en in hoeverre die een interpretatie van mijzelf zijn.
Het kernidee hiervan is dat mensen elkaar niet meer als vijand, maar als gelijke dienen te zien: ieder mens is potentieel nuttig en, veel belangrijker, definitief waardevol. Iedere mening moet gerespecteerd worden. Dit betekent niet dat iedere mening gelijk is, en zeker niet even ‘waar’[3], maar dat er met consideratie mee moet worden omgesprongen en eventueel moet worden ontkracht met tegenargumenten. Voor de duidelijkheid: tegenargumenten. Dus niet haat, geweld of drogredenen.
Dit kernidee noemt Timmermans, om het geheel een air van verlichting te geven, ‘broederschap’.[4] Je hoeft geen genie te zijn (maar het mag wel) om te zien dat deze ‘broederschap’ momenteel ver te zoeken is. ‘Wij’ in het rijke Europa hebben momenteel ruzie met de ‘Ander’. Door sommigen wordt deze Ander gezien als een ongeciviliseerde verkrachtende onopgevoede barbaar, door anderen als een zielig en gedupeerd schepsel dat dringend onze hulp nodig heeft – de waarheid zal ergens in het midden liggen of totaal anders zijn. Feit is dat bijna iedereen in Europa deze Ander als anders ziet, en dat bijzonder veel mensen hem liever buiten de deur houden.
Er zijn waarschijnlijk mensen die dit een enorme verrassing vinden, en verwachten dat deze gedachte het begin van het einde betekent: “Maar hoe moet het dan met de internationale solidariteit?!” roepen zij wanhopig uit. Neemt deze arme zielepoten toch op!
Zelf hoor ik niet bij deze groep mensen. Er is namelijk een uitstekende verklaring voor een deel van de vluchtelingenhaat. Het is een symptoom bij de grote ziekte die momenteel heerst, niet slechts in Nederland, maar in de hele Westerse wereld. Deze heet: toenemende onzekerheid. De afgelopen jaren zijn we van crisis naar crisis gerold. In plaats van verstandig (sociaaldemocratisch, Keynsiaans) beleid van investeren en zekerheden bieden, vonden regeringen het een uitstekend idee om flink te bezuinigen. De rekening van de crises werd niet betaald door de allerrijksten, maar elke keer door de mensen die het toch al moeilijk hebben: door de onderklasse en vooral ook (het onderste deel van) de middenklasse. Zij zagen hun vaste contracten verflexibiliseren of helemaal verdwijnen, de pensioenleeftijd werd iets opgerekt (maarja, nu dat eenmaal in gang is gezet zal het iedere paar jaar wel weer opgehoogd worden zodat we uiteindelijk helemaal niet meer stoppen met werken), de arbeidsmarkt werd krapper, de uitkering lager, de uitkeringseisen harder, de wetten meer rigide en de decentralisaties gooiden alles overhoop. De regering is er immers niet voor de burger!
Dit heeft het vertrouwen in de overheid geen goed gedaan. Momenteel komen er vluchtelingen naar Europa, en hebben wat mensen het gevoel dat die nog een beetje meer gaan afpakken van wat ze hebben. Nu zijn het sowieso niet de vluchtelingen zelf die het geld afpakken, maar hooguit de regering. Ik ben bang dat de vluchtelingen als het zoveelste valse argument gebruikt zullen worden voor nog een bezuinigingsronde: het is immers crisis! Eerst waren het de banken, nu de vluchtelingen; onzin natuurlijk, het is elke keer de regering die verkeerde beslissingen neemt. Een extra probleem is dat scepsis tegen banken, wat mij betreft, een buitengewoon goede zaak is. Banken zijn instituten en die moet je grondig controleren. Scepsis tegen vluchtelingen is echter bijzonder vervelend, gevaarlijk zelfs. Deze mensen zijn al zwak en het is een kwalijke zaak als ze ook nog de antipathie van een deel van de Europese bevolking te verwerken krijgen.
De juiste koers zou zijn om mensen zekerheid te bieden. Er zijn een miljoen verschillende manieren om zekerheid te bieden, en momenteel lijkt het erop dat we hier in ons beleid niet altijd rekening mee houden – soms uit vernieuwingsdrift, soms vanwege een dealtje met de VVD en meestal met de beste bedoelingen. Dit moet anders! Een goede aanpassing, en misschien kan je het zelfs zien als de ‘ultieme’ vorm van zekerheid, is het basisinkomen – liefst gecombineerd met gratis voorzieningen zoals openbaar vervoer, scholen, musea en bibliotheken.
Kortom, mensen hebben eerst zekerheid nodig, dan groeit de tolerantie tegenover vluchtelingen vanzelf wel. Vergelijk het met het schoolplein: in een onveilige omgeving ga je toch ook geen nieuwe vriendjes maken? Bescherming tegen kapitalistische uitwassen is een kernpunt van de sociaaldemocratie en de afgelopen tijd helaas te veel verwaarloosd. Noem me een rasoptimist, maar ik geloof dat de PvdA deze fout kan herstellen. Misschien neemt de waardering voor de PvdA dan ook wel weer toe, want als de mens ergens behoefte aan heeft in deze geglobaliseerde, kapitalistische maar bovenal onzekere wereld, is het wel wat zekerheid – waarvan je zeker weet dat het niet van je afgepakt wordt.
[1] Michael Ende, 1979, nog steeds een internationaal kinderboek en daarbij een bekende film (The neverending story, 1984)– frappant genoeg beslaat die film eigenlijk alleen maar over het eerste gedeelte van het boek.
[2] Lodewijk Asschers toespraak op het afgelopen partijcongres weerspreekt deze observatie. Daar liet hij duidelijk zien waartoe een partij in staat is, zonder dat het zoveelste persoonlijke verhaal vertelt dient te worden over Achmed uit Syrië of een of andere boze burger.
[3] Ik ben mij ervan bewust dat meningen door velen niet als ‘waar’ worden gezien, maar als interpretaties van de werkelijkheid. Desalniettemin is de ene mening waarschijnlijker dan de andere. Voorbeeld: veel mensen vinden op de een of andere manier het bestaan van God/Allah waarschijnlijker dan het bestaan van het Vliegend Spaghettimonster, zelfs als ze zichzelf atheïst noemen. Sommige meningen zijn in de ene cultuur wel geaccepteerd, en in de andere niet.
[4] Ik ben sowieso niet zo’n fan van de verlichting, maar dat is voer voor een andere keer.
