Waar liggen onze prioriteiten? Als sociaaldemocraten hebben we ons altijd geconcentreerd op de verheffing van de lagere en middenklasse. Onze politiek was erop gericht om onderwijs, gezondheidszorg en sociale zekerheid voor eenieder toegankelijk te maken. In het verleden heeft de PvdA hier, onder andere onder Drees en Den Uyl, een grote bijdrage aan geleverd. Dit heeft ertoe geleid dat de verschillen tussen arm en rijk historisch laag waren. Helaas zien we dat deze verschillen weer groter worden. Onze verworvenheden komen nu steeds verder onder druk te staan, ook mede door onszelf. In plaats van dat wij onze trotse verzorgingsstaat verdedigen, lijken we ons voornamelijk bezig te houden met de yuppenhobby’s van de hogere middenklasse.
Voor ons was onderwijs altijd hét middel om de verheffing van de lagere groepen en de middengroepen tot stand te doen komen. Ongeacht je afkomst, financiële situatie of sociale klasse kon eenieder zichzelf opwerken in de maatschappij. Met genoeg doorzettingsvermogen en talent kon ook de dochter van de timmerman hersenchirurg worden. Dat was een van de centrale verworvenheden van de sociaaldemocratie. Onderwijs was namelijk hét middel om de sociale mobiliteit te bevorderen en eenieder gelijke kansen te verschaffen.
Die tijd lijkt inmiddels ver achter ons te liggen. Momenteel leveren wij een Minister van Onderwijs die zich “stoort aan het feit dat iedereen maar hogerop wil” en onder wiens toezicht een leenstelsel voor studenten is ingevoerd. Onze partij is hier veel te gemakkelijk mee akkoord gegaan. Als beweging hebben we een van onze centrale waarden, verheffing, zonder slag of stoot weggegeven. Binnen de PvdA leeft de misvatting dat iedereen bereid is om een enorme schuld aan te gaan onder het mom van ‘investeren in jezelf’. Men beseft niet dat een studieschuld van enkele tienduizenden euro’s een enorme ontmoedigende werking heeft voor talentvolle scholieren met weinig financiële mogelijkheden. Tegelijkertijd hoeven kinderen uit vermogende families zich geen zorgen te maken over een enorme studieschuld. Deze politiek ontmoedigt de onderklasse en met name de lagere middenklasse zich te ontplooien, terwijl de kapitaalkrachtigen die ontmoediging niet ervaren. Het leidt dus rechtstreeks tot het verder uiteengroeien van arm en rijk, van laagopgeleid en hoogopgeleid en het verdwijnen van de middenklasse. Dit alles onder het toeziend oog van de PvdA. Toch is er geen haan die ernaar kraait in onze partij.
In plaats daarvan profileren we ons op thema’s als vrouwenquota voor topfuncties. De partij is echter nauwelijks zichtbaar voor vrouwen in achterstandswijken, die dagelijks te maken krijgen met fysiek geweld en een enorme economische achterstand hebben. Tegelijkertijd maken we ons wel heel druk om de vrouwen die al in de top van het bedrijfsleven zitten en de sprong naar de bestuurskamer willen maken. Natuurlijk is het terecht dat we voor een evenwichtige samenstelling van de besturen van ondernemingen zijn, maar de balans is totaal zoek. Wij besteden onze tijd en energie aan degenen die het al ver geschopt hebben, maar hebben nauwelijks aandacht voor die vrouwen die achterblijven. Hoe sociaaldemocratisch is dat?
Hiermee is niet gezegd dat quota voor de bestuurskamers per definitie fout zijn, maar dat de prioriteiten van de partij ver zijn af komen te liggen van wat ooit als sociaaldemocratisch bekend stond. We springen hoog en laag zodra het over de samenstelling van bankbesturen gaat, maar zijn totaal niet geïnteresseerd in de systematische afbraak van de studiefinanciering.
We laten enorm veel liggen op het klassieke speelveld van de verzorgingsstaat en onderwijspolitiek, onze kernthema’s. Mensen willen bestaanszekerheid en een toekomst. Het ondergraven van exact deze twee zaken leiden tot een toenemende onvrede onder de delen van de bevolking die onze partij vroeger als doelgroep zag. We gaan mee in de neoliberale afbraak van alles wat maatschappelijk is en hebben geen eigen sociaaleconomisch verhaal om hiertegenover te zetten. Vandaar ook dat we ons steeds meer gaan profileren op yuppenhobby’s.
Wordt het niet eens tijd onze prioriteiten opnieuw te ordenen? We moeten ons richten op een progressief, toekomstgericht plan voor de sociale zekerheid, onderwijs, gezondheidszorg en de aanpak van ongelijkheid. Zo kunnen we op een optimistische manier onze waarden vormgeven. De thema’s waar we ons nu op profileren zijn daar zeker onderdeel van, maar lang niet zo prominent als zij nu steeds worden gepresenteerd.
