Seksisme en racisme zijn hilarische, achterlijke denkbeelden. Daarom juich ik iedere actie toe die discriminatie effectief aan de kaak stelt. Ook de #GeenGrapje-campagne is in principe een welkome toevoeging aan het publieke debat. De aanleiding voor de campagne is echter minder welkom. Pakkenfabrikant SuitSupply zette een aantal naakte vrouwen op hun posters om zo de verkoop van hun pakken te stimuleren. De redenering van het bedrijf was waarschijnlijk dezelfde als die van AXE: “Mannen kopen onze producten alleen om een grotere kans maken bij prachtexemplaren van het andere geslacht. Dus, laten we naakte vrouwen op onze posters plempen”. Lieke Kuiper, bestuurslid van de Jonge Socialisten, ergerde zich aan de poster en reageerde met een blog[1]. De poster is namelijk seksistisch en niet grappig. Daarom: #GeenGrapje.
Helaas heeft #GeenGrapje door de misplaatste aanleiding #GeenEnkeleZin. De blog en het daaropvolgende relletje[2] vervuilen zelfs de discussie over alledaags seksisme. Seksisme is het vellen van een waardeoordeel op basis van iemands sekse, of gedrag goedkeuren wanneer het gedaan wordt door het ene geslacht, maar afkeuren wanneer iemand van het andere geslacht het doet. De poster beschouwen als een symbool voor alledaags seksisme is dus verkeerd. Als Lieke de poster een uiting van machogedrag had genoemd, had ze de goedkoop gekostumeerde spijker op z’n kop geslagen. De poster is een typisch voorbeeld van het adagium ‘sex sells’ (zelfs reclames voor kaas zijn tegenwoordig zo geil als een pak boter[3]), maar niet van alledaags seksisme. Alledaags seksisme is verwachten dat een vrouw minder gaat werken na het krijgen van een kind, maar van haar man niet hetzelfde verwachten. Alledaags seksisme is het feit dat “je als vrouw nog geen tepel of borstvoedingsfoto op Facebook kunt delen, maar wel moet aanzien hoe een zeer gladde gast in een SuitSupply goedkeurend naar een extreem uitvergrote vrouwenkont kijkt.”[4]
De rol van lustobject is niet langer een exclusief vrouwelijke rol. Mannen worden steeds vaker ingezet als eyecandy in reclames en films. De seksualisering is ook nu nog lang niet evenredig verdeeld, maar het inzetten van de vrouw als lustobject is mede door deze ontwikkeling niet per definitie seksistisch. Beyonce[5], Amy Schumer[6] en Nicki Minaj[7] profileren zich zelfs bewust als lustobject om feministische issues zoals slutshaming aan te kaarten. Op dezelfde manier gebruiken Chris Rock[8], Sarah Silverman[9] en de makers van South Park[10] en The Boondocks[11] racistische stereotypen om antiracistische punten te maken. SuitSupply’s bedoelingen zijn minder nobel, maar dat maakt de reclame niet per definitie seksistisch. De titel van de campagne is niet voor niets ‘Toyboys’.
Een uitspraak van voetballer (en menselijk slachthuis) Joey Barton in het programma Question Time vormt mogelijk interessant vergelijkingsmateriaal. In de uitzending vergelijkt hij stemmen op UKIP met het mee naar huis nemen van het minst lelijke meisje uit de kroeg.[12] Seksistisch, aldus een vrouw in het publiek en een groep Twitteraars.[13] De opmerking is volgens mij echter vooral lomp. Zijn de ‘lelijke meisjes in de kroeg’ in zijn voorbeeld een lustobject? Zeker. Had hij zijn punt eloquenter kunnen verwoorden? Zeker. Hij maakt echter geen waardeoordeel op basis van geslacht. Hij heeft wel een oordeel over hoe de figuurlijke vrouwen eruitzien, maar als dat seksistisch is, moet iedere Tinder-gebruiker zich achter de oren krabben.
Het huidige seksisme is veel moelijker te bestrijden is dan het overduidelijke seksisme van de vorige eeuw. Het vrouwenkiesrecht en het arbeidsrecht voor getrouwde vrouwen lijken nu low hanging fruit, net zoals de afschaffing van de slavernij en de apartheid dat lijken voor het racisme. Het huidige gevecht is gecompliceerder, omdat het vraagt om een verandering van culturele normen, niet om een verandering van discriminerende wetgeving. Zelfs mensen zonder seksistische of racistische motieven kunnen onbewust discriminerend gedrag vertonen, en zullen zich hiervan bewust moeten worden. Een goed voorbeeld hiervan is de vaak onbewuste voorkeur van mannelijke CEO’s voor mannelijke opvolgers. Alledaags seksisme bestrijden is hierdoor veel gecompliceerder dan de misplaatste aanleiding van #GeenGrapje suggereert.
Kortom, in een precair debat is het essentieel om de discussie zuiver te houden. Gemakkelijke reclames of lompe opmerkingen verwarren met het alledaagse seksisme dat vrouwen uit bestuurskamers houdt, doet meer kwaad dan goed. Alleen in een zuiver debat kunnen acties als #GeenGrapje draagvlak creëren voor beleidsmaatregelen tegen alledaags seksisme.[14] Door de misplaatste aanleiding dient #GeenGrapje nu vooral als munitie voor de ‘wijven-en-allochtonen-moeten-gewoon-niet-zo-zeiken’-sectie van Nederland, en dat is zonde.
[1] http://www.js.nl/weblogs/lieke_blogt/lieke_blogt_item/t/dezes_reclames_kunnen_zoveel_beter
[2] O.a. het immer eloquente GeenStijl weet er dit stukje aan: http://www.geenstijl.nl/mt/archieven/2016/02/geengrapje_partijmeisjes_van_d.html.
[3] Die reclame: https://www.youtube.com/watch?v=diTUG2RtfUY.
[4] Een goed voorbeeld van Lieke in dezelfde blog, waar ze laat zien dat vrouwelijk naakt op Facebook blijkbaar wel mag als het een ‘mannelijk’ doel dient. Facebook staat ook wel veel mannelijk naakt toe, behalve het tonen van het geslachtsdeel.
[5] Dit artikel van Ms. Magazine bespreekt Beyonce’s feminisme: http://msmagazine.com/blog/2015/03/07/beyonces-fierce-feminism/.
[6] Kijk bijvoorbeeld naar een random stand-up voorstelling van Amy of de sketch ‘Last Fuckable Day’.
[7] Nicki Minaj spreekt zich als een Trinidaanse Sonny Bergman snoeihard uit tegen slut-shaming.
[8] Chris Rocks presentatie van de Oscars is een voorbeeld, al gebruikt hij nog meer stereotypen in z’n stand-up comedy. Een voorbeeld: https://www.youtube.com/watch?v=sG5Kjsz_Y2E.
[9] Een discussie over een grap van Sarah bij Politically Incorrect with Bill Maher: https://www.youtube.com/watch?v=WiCEaLHZp24.
[10] Ze doen dit het duidelijkst in de afleveringen ‘With Apologies to Jesse Jackson’, ‘Chef Goes Nanners’ & ‘World War Zimmerman’.
[11] In dit artikel wordt het gebruik van stereotypen in de serie besproken: http://www.popmatters.com/column/129742-boondocks-and-the-tradition-of-subversive-black-comedy/.
[12] Joey Bartons opmerking in Question Time: https://www.youtube.com/watch?v=HIyA58kT1Lc.
[13] The Independent schreef er dit artikel over: http://www.independent.co.uk/news/people/bbc-question-time-joey-barton-accused-of-making-sexist-comments-after-comparing-the-eu-elections-to-9457460.html.
[14] Een vrouwenquotum zou wel eens zo’n broodnodige maatregel kunnen zijn, aldus Janneke Holman in haar column.
